เลือกภาษา ::

สถานที่ท่องเที่ยว :: กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองเงือก

กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองเงือก
อำเภอป่าซาง วันที่ 23 ม.ค. 2562, 17:49

ประวัติ : ชาวหนองเงือกมีบรรพบุรุษเป็นชาวยอง จากแคว้นสิบสองปันนา อพยพมาตั้งถิ่นฐานในที่ราบลุ่มแม่น้ำทา อำเภอป่าซาง ในช่วงปี พ.ศ. 2348-2356 ตรงกับสมัยพระเจ้ากาวิละ ชาวยองที่อพยพมาเริ่มแรกมีประมาณ 5 ครอบครัว เข้ามาอาศัยบริเวณรอบๆบ้านหนองเงือกในปัจจุบัน โดยมีหนองน้ำอยู่ทางด้านตะวันออกของหมู่บ้าน ซึ่งมีตาน้ำที่เป็นต้นกำเนิดของลำน้ำเหมืองกลางมีเรื่องเล่าขานกันต่อมาว่ามีพญานาค (ภาษาถิ่นเรียกว่า เงือก) ขนาดโตเท่าต้นตาลปรากฏกายขึ้นมาที่หนองน้ำนี้ คนในหมู่บ้านจึงตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ว่า “หมู่บ้านหนองเงือก”

จุดกำเนิดของงานหัตกรรมผ้าทอของบ้านหนองเงือกเกิดขึ้นพร้อมกับการตั้งหลักปักฐานของบรรพบุรุษ 5ครอบครัว โดยงานหัตถกรรมในช่วงแรกจะเป็นการทอผ้าฝ้ายเพื่อใช้เองภายในครอบครัว เนื่องจากในสมัยก่อนเครื่องใช้และเครื่องนุ่งห่มหาซื้อได้ยาก บุรุษชาวยองจะใช้เวลาว่างจากการทำนาและการปลูกพืช เพื่อปลูกฝ้าย ส่วนหญิงสาวจะนำฝ้ายมาทอมือด้วยกี่แบบโบราณ เครื่องนุ่งห่มที่ทอจะมีตั้งแต่ เสื้อผ้า ผ้าห่ม ไปจนถึง ผ้าเช็ดตัว ส่วนเครื่องใช้ที่ทอ ก็คือ ตุง หรือ ธงโดยตุงสามารถสะท้อนถึงภูมิปัญญา วัฒนธรรม คติความเชื่อทางล้านนา และพุทธศาสนา ได้อย่างชัดเจน เนื่องจากตุงถือเป็นสัญลักษณ์ของชาวยองในการแสดงถิ่นฐาน และมากกว่านั้นชาวยองมีความเชื่อว่าในช่วงที่มีชีวิตหากได้ทอตุงถวายวัด เมื่อเสียชีวิตไปจะได้เกาะชายตุงขึ้นสวรรค์ โดยลวดลายของผ้าฝ้ายทอมือในช่วงแรกนี้จะเป็นลวดลายแบบโบราณ เช่น ลายขัดกันพื้นฐานสองตะกอ ลายเกล็ดเต่าแบบโบราณ ลายดี และลายดอกแก้ว

ในช่วงก่อนที่ความเจริญรุ่งเรืองจะเข้ามา คุณยายศรี ขาวดา ซึ่งเป็นช่างทอผ้าอยู่ที่บ้านหนองเงือกได้เล่าว่า สมัยสาวๆ ต้องเดินทางโดยใช้เกวียนรวมถึงต้องเดินเท้าพร้อมกับหาบกระบุงเพื่อไปรับจ้างทอผ้าฝ้ายกับพ่อค้าในตลาดป่าซางโดยคุณยายศรีนำฝ้ายจากพ่อค้าใส่กระบุงขนกลับมาที่บ้านหนองเงือก เพื่อทอเป็นผ้าผืน เมื่อถึงเวลาที่นัดหมายก็จะนำผ้าฝ้ายที่ทอเสร็จแล้วเป็นผืนกลับไปส่งให้พ่อค้าในตลาดป่าซาง ผ้าที่เป็นที่นิยมในสมัยนั้น ได้แก่ ผ้าถุง และผ้าผืนที่ใช้ตัดเย็บเสื้อผ้า ลวดลายของผ้าถุงและผ้าผืนยังคงเป็นลวดลายดั้งเดิมตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ

ต่อมาในปี พ.ศ. 2500 เข้าสู่ยุคที่อำเภอป่าซางมีชื่อเสียงในการทอผ้า ด้วยในสมัยก่อนหากคนจากทางใต้จะเดินทางมาเชียงใหม่จะต้องใช้ถนนซึ่งผ่านอำเภอป่าซางจึงทำให้ป่าซางเจริญรุ่งเรืองอย่างรวดเร็ว มีโรงงานทอผ้าเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก งานหัตถกรรมผ้าทอของป่าซางมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จัก ใครก็ตามที่เดินทางมาเชียงใหม่จะต้องแวะซื้องานหัตถกรรมผ้าทอติดไม้ติดมือไปด้วย ความรุ่งเรืองของป่าซางทำให้หมู่บ้านหนองเงือกเป็นหนึ่งหมู่บ้านที่มีการขยายตัวของการทอผ้า มีการรับฝ้ายจากอำเภอป่าซางมาทอภายในหมู่บ้าน ในช่วงเวลานี้ หญิงสาวในหมู่บ้านหนองเงือกที่มีความสามารถในการทอผ้า จะทอฝ้ายด้วยมือโดยใช้กี่ทอแบบโบราณในบริเวณใต้ถุนบ้านเพื่อส่งไปยังอำเภอป่าซาง ลวดลายของฝ้ายทอมือยังคงอัตลักษณ์เดิมจากบรรพบุรุษ ด้วยความใส่ใจที่มีในทุกๆ ขั้นตอน และใจรักในงานทอผ้า ฝ้ายทอมือของหนองเงือกจึงมีความงดงาม เนื้อผ้ามีมิติ มีความเรียบความนูน ดูมีชีวิตชีวา ในยุคนี้ผ้าฝ้ายทอมือจะมีทั้งแบบผืนที่ใช้ในการตัดเย็บเสื้อผ้า ผ้าถุง และผลิตภัณฑ์จากผ้าฝ้าย รวมไปถึงของที่ระลึก

ต่อมาได้มีการตัดถนนสายใหม่ไปยังเชียงใหม่โดยไม่ผ่านอำเภอป่าซางอีกต่อไป ทำให้ป่าซางเข้าสู่ยุคซบเซา และช่วงเดียวกันนี้ก็เป็นช่วงเริ่มต้นของนิคมอุตสาหกรรมลำพูน ทำให้ชาวหนองเงือกบางส่วนหันไปทำงานโรงงานในนิคมอุตสาหกรรม และมีเพียงบางส่วนที่ยังคงสืบสานงานฝ้ายทอมือ ทำให้งานหัตถกรรมที่เกิดจากภูมิปัญญาดั้งเดิมเริ่มสูญหายไป ชาวหนองเงือกเริ่มตระหนักถึงการอนุรักษ์ภูมิปัญญาฝ้ายทอมือ และในช่วงดังกล่าวสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) (พอช.)ได้เข้ามาเห็นความโดดเด่นของฝีมือฝ้ายทอมือบ้านหนองเงือก จึงสนับสนุนให้มีการรวมกลุ่มเป็นกลุ่มวิสาหกิจชุมชนฝ้ายทอมือหนองเงือก มี นางชื่นชม สุขร่องช้าง เป็นประธานกลุ่มคนแรกและเป็นมาจนถึงปัจจุบัน เพื่อที่จะรวบรวมชาวหนองเงือกที่มีฝีมือในการทอผ้ากลับสู่หมู่บ้านจะได้คงไว้ซึ่งทักษะการทอมือแบบโบราณและลวดลายผ้าที่สั่งสมกันมาเป็นเวลาหลายร้อยปีให้สืบทอดต่อไปยังรุ่นลูกรุ่นหลาน

ในปัจจุบันบ้านหนองเงือกได้รับคัดเลือกเป็นแกนนำหลักของเครือข่ายกลุ่มผ้าทอของจังหวัดลำพูนร่วมกับบ้านดอนหลวง ฝ้ายทอมือของหมู่บ้านหนองเหงือกยังคงเอกลักษณ์ดั้งเดิม ชาวหนองเงือกได้สืบสานการทอผ้าฝ้ายและกรรมวิธีจากบรรพบุรุษ และมากกว่านั้นชาวหนองเงือกมีความคิดสร้างสรรค์ในการนำลวดลายดั้งเดิมมาประยุกต์ให้ทันยุคทันสมัยโดยการเพิ่มความสลับซับซ้อนและเล่นสีสันในลวดลาย เช่น ลายเกล็ดเต่าลูกอม ลายเกล็ดเต่าหมู่ ลายเกล็ดเต่าจิ๋ว ลายเกล็ดเต่าตา ลายดอกช้าง ลายดอกนก ลายดอกบัวเครือ ลายดอกขอลายไทย เป็นต้น ลวดลายของฝ้ายทอมือบ้านหนองเงือกจึงหลากหลายและทันสมัยอยู่

 

ที่ตั้ง : บ้านหนองเงือก ตำบลแม่แรง อ.ป่าซาง จังหวัดลำพูน

แผนที่การเดินทาง

สถานที่ท่องเที่ยวแยกตามอำเภอ

สถานที่ท่องเที่ยวแนะนำ

อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
ที่พักในจังหวัดลำพูน
อำเภอเมืองลำพูน
โรงแรมบ้านหละปูน

โรงแรมบ้านหละปูนจัดเป็นโรงแรมขนาดเล็ก แต่มีความทันสมัย มีจำนวนห้องพัก 9 ห้อง เป็นห้อง Superior 6 ห้อง ห้อง Deluxe 3 ห้...

อ่านต่อ
อำเภอเมืองลำพูน
รอยัล ปริ๊นเซส ซิตี้ ลำพูน

เชิญสัมผัสบริการที่ประทับใจ ด้วยมิตรภาพอันอบอุ่น กับห้องพักสไตล์ Boutique ในราคาพิเศษ พร้อมสิ่งอำนวยความสะดวก และบริการท...

อ่านต่อ
อำเภอเมืองลำพูน
เคเค การ์เดน เซอร์วิส อพาร์ตเมนต์

เคเค การ์เดน เซอร์วิส อพาร์ตเมนต์ เป็นที่พักอันยอดเยี่ยมสำหรับผู้ไปเยือนลำพูน ไม่ว่าจะเพื่อพักผ่อนท่องเที่ยวหรือติดต่อธุ...

อ่านต่อ
อำเภอเมืองลำพูน
เฮือนดาหลา รีสอร์ท (Huandalha Resort)

ฮือนดาหลา รีสอร์ท เป็นสถานที่พักอันลงตัวสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการดื่มด่ำกับสีสันของลำพูนอย่างเต็มที่ จากที่พัก ท่านส...

อ่านต่อ

ลิงค์ที่น่าสนใจ

แผนที่การเดินทาง

ศาลากลางจังหวัดลำพูน ที่อยู่ ศูนย์ราชการจังหวัดลำพูน ถนนซุปเปอร์ไฮเวย์ เชียงใหม่-ลำปาง ตำบลศรีบัวบาน อำเภอเมืองลำพูน โทร / โทรสาร 05351-1000 E-mail : [email protected]